Czym właściwie jest rażąco niska cena?
W orzecznictwie ugruntował się pogląd, zgodnie z którym cena uważana jest za rażąco niską, gdy jest nieprawdopodobna i nieadekwatna w stosunku do rynkowych cen podobnych zamówień. Ważnym wskaźnikiem w tej kwestii jest przedmiot zamówienia. To w stosunku do niego należy badać rażąco niską cenę.
W przypadku „podejrzenia” ceny rażąco niskiej ceny Zamawiający może żądać od wykonawcy wyjaśnień. W wyroku z 2 grudnia 2019 r. (KIO 2315/19, Krajowa Izba Odwoławcza podkreślała, że istotne jest, by koszt wykonania zamówienia odpowiadał zaoferowanej cenie. Fakt, czy wykonawca osiągnie zysk, nie jest decydujący dla uznania ceny za rażąco niską. Na tle orzecznictwa, za kluczowe kryteria określające rażąco niską cenę można uznać:
- znaczne odstępstwo oferowanej ceny od rynkowych
- oferta cenowa, która nie gwarantuje rentowności wykonawcy
- niewiarygodność ceny z uwagi na realia rynkowe
Kiedy można spodziewać się wezwania?
Zgodnie z przepisami, zamawiający ma obowiązek wezwać wykonawcę do wyjaśnienia rażąco niskiej ceny zawsze, gdy wydaje się ona być rażąco niska i budzi wątpliwości. Kiedy dokładnie? W dwóch przypadkach jest to nieuniknione:
Przypadek 1: Gdy cena oferty jest niższa o co najmniej 30% od wartości zamówienia powiększonej o należny podatek VAT ustalony przed startem postępowania.
Przykład: Firma „XYZ” przystąpiła do przetargu na dostawę sprzętu komputerowego dla lokalnej administracji. Wartość zamówienia, określona przed rozpoczęciem postępowania, wynosiła 100 000 zł. Wartość ta powiększona o 23% VAT wynosi 123 000 zł. Firma „XYZ” złożyła ofertę w kwocie 80 000 zł brutto. Oznacza to, że ich oferta jest niższa o 43 000 zł, co stanowi 35% wartości zamówienia powiększonej o VAT. W związku z tym, zamawiający wezwał firmę „XYZ” do wyjaśnienia rażąco niskiej ceny.
Przypadek 2: Gdy cena oferty jest niższa o co najmniej 30% od średniej arytmetycznej cen wszystkich ofert, które nie zostały odrzucone.
Przykład: W postępowaniu na dostawę mebli biurowych dla instytucji publicznej uczestniczyły trzy firmy: A, B i C. Firma A zaproponowała cenę 50 000 zł, firma B – 70 000 zł, a firma C – 60 000 zł. Średnia arytmetyczna cen ofert wynosi 60 000 zł [(50 000 + 70 000 + 60 000) / 3]. Firma A zaoferowała cenę niższą o 10 000 zł od średniej, co stanowi 16,67%. Natomiast, gdyby firma A zaproponowała cenę 40 000 zł, byłoby to niższe o 20 000 zł, czyli 33,33% od średniej. W tym przypadku, firma A zostałaby wezwana przez zamawiającego do wyjaśnienia rażąco niskiej ceny.
Wyjątki od reguły
Choć powyższe zasady wydają się sztywne i jasne, istnieją sytuacje, w których wykonawcy nie będą wezwani do wyjaśnień. Dzieje się tak kiedy istnieją oczywiste powody dla tak niskiej ceny, które nie potrzebują dodatkowych wyjaśnień, np. jeden z wykonawców znacznie zawyżył cenę, a to wpłynęło na średnią arytmetyczną.